مالکیت معنوی، اخلاق درانتشار نتایج پژوهش و بررسی مفاد قانونی مرتبط با مجازات متخلفین در جمهوری اسلامی ایران

پیش از انجام پژوهش ها، در حین انجام آنها، پس از پایان مطالعه و هنگام انتشار نتایج تحقیق یک سلسله ملاحظات اخلاقی بایستی مدنظر قرار گیرد. در نظر نگرفتن این الزامات اخلاقی تحت عنوان کلی سوء رفتار علمی نامیده می شود. از طرفی چون هر پژوهش یک اثر علمی تلقی می شود و حاصل ایده ها و زحمات یک یا چند نفر از محققین می باشد، بهلحاظ حقوقی برای صاحب/صاحبان اثر حق مالکیت معنویایجاد میشود. در قوانین بینالمللی همچون بیانیه هلسینکی این حق مالکیت به صراحت مطرح شده است. در کشور ما قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان مصوب 1348 ، همچنین راهنمای کشوری اخلاق در انتشار آثار پژوهشی مصوب وزارت بهداشت و درمان و آموزشپزشکی 1387 - 1388 ، در این خصوص نقش حمایتی از مولف دارند؛ اگرچه در قانون مجازات اسلامی به صراحت در این خصوص ذکری نرفته است، می توان از برخی مواد آن در دفاع از حقوق صاحب نوشتار به شواهدی استناد کرد. این مقاله ضمن برشمردن موارد متعدد تخلف در انتشار نتایج پژوهش ها و معرفی مراکز بین المللی فعال در این بخش قوانین کشوری فوقرا مورد دقت قرار داده و معرفی کرده است. در پایان پیشنهاد شده که محققین، سیاست گذاران بخش پژوهش کشور و فعالین نشریات دانشگاهی و علمی توجه و اهمیت بیشتری بهاین موضوع بدهند، تا همانگونه که رشد کمی تولیدات علمی در کشور شتاب بسیار خوبی پیدا کرده است؛ به لحاظ کیفی هم اعتماد جهانیان از پژوهش های محققین ایرانی سلب نشود چرا که اعتماد بهسختی حاصل می شود اما به راحتی زایل خواهد شد.

کلیدواژه ها:

دستبرد علمی ، سوء رفتار علمی ، راهنمای کشوری اخلاق در انتشار آثار پژوهشی ، اخلاق در پژوهش ، مالکیت معنوی