آثار سنگی تمدن اسلامی در گورستان ارامنه تبریز ( ریشه یابی و تبیین دلایل وجودی)

برای پژوهشگرانی که در قلمرو تاریخ هنر فعالیت می کنند ، مطالعه کیفیات پیدا و پنهان گورستان های تاریخی ، به منظور درک بخشی از عوالم و روابط حاکم بر جوامع گذشته اهمیت ویژه ای دارد. زیرا از طریق تأمل در کیفیات محیطی این محوطه ها و همچنین تدقیق در مواد فرهنگی پراکنده در محیط شان ، می توان نقبی به فهم برخی ناشناخته ها از پیشینه جوامع و درک زوایایی از ماهیت فکری غالب بر آنها زد. اما اگر ساختار معنایی چنین محوطه هایی از همان ابتدای شکل گیری متأثر از مؤلفه های متناقض و یا متضاد باشد ، مسیر پرچالشی پیش روی تحلیل های معناشناختی قرار خواهد گرفت . زیرا برای نیل به حقیقت معنا ، موانع پیچیده و کثیری باید مشخص و کنار زده شود . بر مدار این سخن ، نوشتار حاضر موضوعی تأمل برانگیز در گورستان ارامنه تبریز یعنی درهم آمیختگی مواد فرهنگی متأثر از دو آیین اسلامی و مسیحی را مورد توجه قرار داده است. در محوطه این گورستان علاوه بر سنگ قبرهایی که حاصل صناعت هنرمندان ارمنی است ، تعداد زیادی نیز سنگ قبرهای اسلامی متعلق به قرون هفتم الی نهم هجری قمری و همچنین مصالح سنگی منقور و منقوش بناها و محوطه های متعلق به تمدن اسلامی سده های میانه ، به خصوص دوره ایلخانی مورد استفاده قرار گرفته اند. هم جواری آثار هنری متأثر از دو ایدئولوژی متفاوت اسلامی و مسیحی در این محوطه آیینی موجب نوعی درهم آمیختگی معانی و مفاهیم شده است ؛ زیرا امتزاج آثار چه از نظر سبکی ، چه مراتب تاریخی و چه مفاهیم یا محتوا ، کاملاً ناهمگون است . چرایی و چگونگی پیدایی این امر ، مسئله اصلی پژوهش بود که نوشتار حاضر گزارشی از آن است. این نوشتار با استفاده از روش توصیفی - تاریخی ، مسئله فوق الذکر را مورد تحلیل و ریشه یابی علمی قرار می دهد و توضیح داده می شود که کیفیت محیطی مورد بحث ، پی آمد یک فرآیند تاریخی است که طی آن ، جابجایی دسته ای از مواد فرهنگی دوره اسلامی ، از بسترهای اصلی خویش به بستری دیگر - یعنی این گورستان - واقع شده است .

کلیدواژه ها:

محوطه های تاریخی ، مواد فرهنگی جابه جا شده ، گورستان ارامنه تبریز ، آثار سنگی