جستاری در مبانی فکری حروفیه ـ بررسی موردی تناسخ

حروفیه از سلسله جنبش های صوفی مسلک است که در شمال ایران و خراسان توسط فضل الله استرآبادی ( 796توسط خلفای وی در مناطق مختلف همچون آناتولی و آذربایجان گسترش یافته و در اعتقادات پسیخانیان و سربازان ینی چری در عثمانی اثرگذاشت. این جنبش برخوردار از پاره ای عقاید و افکار به خصوص است که مجموعه این باورها طی ادوار تاریخی، تکامل یافته تر گردید ونمودهای مختلفی به خود گرفت که تناسخ در زمره بارزترین اشکال آن می باشد. این نمود که غالبا توسط سران جنبش مورد بسط و شرحقرار گرفته، دستمایه بسیاری از محققان بوده که به این جنبش توجه کرده اند. این در حالی است که یک موضوع مهم در خصوص اینجنبش وجود دارد که چندان در دایره پژوهش محققان قرار نگرفته است. از این رو نیازمند توجه جدی تر و بررسی های دقیق تر و بیشتریمی باشد. که آن ریشه ها و مبانی فکری حروفیه – تناسخ می باشد.به بیان دیگر و آن گونه که بررسی های تاریخی اولیه گویای آن است، مبانی فکری و اعتقادی جنبش حروفیه، آمیزه ای نشات گرفته از برخیآموزه های ادیان الهی، مکاتب شرقی (مشخصاً باورهای رایج در چین و هند) و به نسبت محدودتر اندیشه های متفکران یونان و روم است.برپایه این موارد، تحقیق حاضر برآن است با رویکردی تاریخی این مسأله را مورد بررسی و پژوهش قرار داده و از رهگذر آن به اهدافیهمچون دستیابی به شناختی از مبانی فکری جنبش حروفیه با تاکید بر سرچشمه های اصلی این تفکر و سیر تطور آن در طول زمان؛ ارزیابیو تقسیم ایده ها، اندیشه ها و اعمال بنیانگذار و پیروان این تفکر؛ رسیدن به آگاهی مفید از وضعیت اجتماعی فرهنگی دوره تیموری با توجهبه قلمداد شدن حروفیه به عنوان یکی از جنبش های اصلی این دوره دست یابد. نوع مطالعه نیز در این تحقیق کتابخانه ای و تحلیل محتوامی باشد.

کلیدواژه ها:

جنبش ، فضل الله حروفی ، حروفیه ، مبانی فکری ، تناسخ