ازدواج از منظر عارفان

عارفان راجع به زن و ازدواج، عقاید متفاوتی دارند. بعضی از آنها، نسبت به زن و ازدواج، نظر بدی دارند و برعکس برخی ازدواج را، امر فطری می دانند و در آثار و اقوالشان، سالکان را به تزویج ترغیب می کنند در این مقاله مختصر، نظر و عقاید متفاوت عارفان، راجع به نکاح بررسی می شود. هجویری در کشف المحجوب می گوید: نخستین فتنه ایی که حضرت آدم در بهشت به آن گرفتار شد؛ عامل اصلی آن زن بود. همچنین به باور ایشان در فتنه ی هابیل و قابیل هم زن، مقصر بود. نامبرده، گرفتاری دو فرشته – هابیل و قابیل را نیز از ناحیه زن می داند. به باور او در تمام فتنه های دینی و دنیایی، زن نقش اصلی دارد و برای اثبات نظر خود، حدیثی در این راستا از حضرت رسول (ص) نقل می کند: ما ترکت بعدی فتنه اضر علی الرجال من النسا (هیچ فتنه ایی نگذاشتم پس از خود زیانکارتر بر مردان از زنان) هجویری در ادامه می گوید؛ فتنه ی ظاهر زنان، این است پس در باطن چگونه باشد؟ عارفان دیگر نیز نسبت به زنان، بدبین بوده اند و در آثار و اقوال خود نسبت به زنان، بد گگفته اند: از جمله قشیریه گفته است: در بهشت حضرت آدم در حضور حق تعالی، لحظه ای به خواب رفت، در این مدت حوا را برای او آفریدند و گفتند با او آرام بگیر که این جزای کسی است که در حضور ما بخسبد. عطار نیز در تذکره الاولیا، مطالبی راجع به تجرید و مفید بودن آن، برای ارتقای عارف آورده است. او از زبان عارفی نقل کرده است: که روزی در بغداد از محله ایی عبور می کرد تشنگی بر او غلبه کرده و از خانه ایی آب خواست. دختری زیباروی، کوزه ایی آب برایش آورد از دیدن او شیفته ی زیبایی دختر شد و آنقدر آنجا نشست که صاحب خانه که از ثروتمندان بغداد بود به خانه آمد عارف به صاحب خانه گفت: ای خواجه، دلی به شربتی آب، گران است مرا از خانه ی تو شربتی آب دادند و دلم ببردند آن مرد گفت دختر از آن من است به زنی به تو دادم او را در خانه برد و عقد نکاح کرد. چون شب درآمد؛ دختر به وی دادند عارف بلند شد و مشغول نماز شد ناگاه در میان نماز فریاد کشید که لباس پاره پاره ی عارفانه ی مرا بیارید گفتند چه اتفاقی افتاده است؟ گفت: در عالم راز به من ندا کردند که یک نگاه تو بر خلاف اراده ما موجب شد جامه اهل صلاح را از تو بگیریم اگر یک بار دیگر نگاه کنی، لباس آشنایی را نیز از باطن تو بیرون می آوریم؛ عارف لباس عارفانه ی خود را پوشید و زن را طلاق داد البته عطار، با زنان عارف بسیار خوب برخورد کرده و مقام آنها را در پیشگاه خداوند والا دانسته است، مانند رابعه عدویه و زنان عارف دیگر. شیخ شهاب الدین سروری نیز با آنکه نظر مثبت نسبت به ترویج ارائه کرده ولی گه گاهی، در آثار او مخالفت با نکاح و نسوان مشاهده می شود. و گفته است هرکس که ازدواج کند میل به دنیا در او ایجاد می شود و از طی راه عرفان باز می ماند. نامبرده همچنین گفته است: هیچ کس از اصحاب را ندیدم که ازدواج کند و در مرتبه و منزلت خود باقی بماند او در جای دیگر آورده است هیچ کار ناشایسته ای چهره ی احوال مردان را مانند همنشینی و موانست با زنان تغییر نمی دهد. به باور ایشان، همنشینی با زنان موجب ضرر و زیان است و حکما در این باره گفته اند: معالجه العزوبه خیر من معالجه النساء ، یعنی: درمان و علاج مشکلات تنهایی، آسان تر است از معالجه ی مرض هم نشینی با زنان. و از زبان سهل عبداله گفته است: صبر کردن از ایشان، آسان تر از تحمل کردن رنج ایشان است عارف، در تفسیر آیه ی ربنا لا تحملنا ما لا طاقه لنا به نقل کرده است: آن بار سنگین که آدمی طاقت تحمل آن را ندارد میل به زنان است زیرا اگر سالک این میل را در وجود خود بتواند نابود کند از همه ی اهل زمان والاتر باشد و راحت تر زندگی کند. غزالی هم، عارف بزرگ اواخر قرن پنجم مطالب بیشتری در احیاء و کیمیای سعادت ، مربوط به زن و نکاح آورده است. به باور او گرفتاری حضرت داوود از نگاه به زن بود و همینطور از زبان حضرت داوود نقل کرده است که به پسر خود نصیحت می کرد: پسرم جایز است که به دنبال شیر و اژدها بروی ولیکن دنبال زنان نروی. غزالی در قسمت دیگر نیز مطالبی، راجع به زنان آورده است که بدبینی او را نسبت به نسوان نشان می دهد: به باور او مجالست زنان و مردان با هم در مجالس و میهمانی ها منشاء و عامل فساد است. وی همچنین گفته است: حرام است بر زنان که با چادر سپید و روی بند پاکیزه همراه با آرایش، بیرون رفتن و هر زن که اینگونه عمل کند گناه کار است و شوهر و دیگر متعلقان او که به این کار او راضی باشند همه در آن گناه شریک هستند.