بررسی عوامل اقتصادی- اجتماعی موثر در فرسایش بادی اراضی و تامین ماسه ارگ کرمان

امروزه در جهان پیدایش و عملکرد تپه های ماسه ای مسئله حائز اهمیتی به شمار میرود زیرا این پدیده بصورت گسترده در نواحی خشک و نیمه خشک یافت میشود.پدیده ظهور تپه های ماسه ای از پارامترهای متعددی نظیر عوامل طبیعی (تشکیلات زمین ، خاک و آب و هوایی) ، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی متاثر میگردد.منطقه مورد مطالعه جزء شهرستان کرمان و در قسمت جنوب و جنوب غربی شهر کرمان در امتداد خطوط مواصلاتی باغین - کرمان - ماهان و در حوزه آبخیز کویر درانجیر واقع گردیده است.عوامل اقتصادی- اجتماعی بیشماری از جمله، استفاده بی رویه از اراضی مرتعی در غرب و جنوب غربی کرمان و نیز نوع و مدیریت کشاورزی و وجود اراضی متروکه کشاورزی در منطقه ، باعث ایجاد فرسایش خاک و تولید رسوبات بادی گردیده و تجمعی از تپه های ماسه ای بنام ارگ کرمان را بر جا گذاشته است.این مطالعه بر پایه ، نقشه های توپوگرافی با مقیاس 1/250000 و 1/50000 ، نقشه های زمین شناسی با مقیاس 1:100000، تصاویر ماهواره، آمار و اطلاعات هواشناسی ، پارامتر های زیستی و فیزیکی و بازدیدهای صحرایی انجام شد. نتایج مطالعات نشان داد که محدوده مورد مطالعه، متشکل از نهشته های آبرفتی و یا رسوبات بادی بوده ودارای یک واحد( دشت سر) سه تیپ (دشت سر لخت، دشت سر اپانداژ، دشت سر پوشیده )و ده رخساره ژئومرفولوژی میباشد . بر پایه مطالعات ژئومرفولوژی و کاربری اراضی، مطالعات پارامترهای اقتصادی- اجتماعی( انسانی) صورت گرفت.مطالعات نشان داد سه عامل:الف: ویژگیهای جمعیتی شامل وضعیت اجتماعی مالکان اراضی کشاورزی حاشیه تاغزارها، سرمایه داری کشاورزی ،بهره برداری های دهقانی(دهقانان چند پایگاهی - دهقانان مستقل)،کارگران کشاورزی ب:تولیدات کشاورزی شامل تغییرات تولید محصولات زراعی ، مشکلات و عوامل محدود کننده در ناپایداری زراعت ج :فعالیتهای عمده اقتصادی شامل ایجاد شهرک های صنعتی نسبتاً وسیع در پناه تاغزارهای اطراف شهر کرمان، دامداری (گاوداری و گوسفند داری) در اطراف اراضی کشاورزی و منابع آب (تلمبه ها، چاههای عمیق و نیمه عمیق) بصورت متراکم (صنعتی و نیمه صنعتی) ،معادن برداشت انواع ماسه و شن ساختمانی، بیشترین تاثیر را در پدیده فرسایش بادی و تشدید آن دارند.

کلیدواژه ها:

تپه های ماسه ای ، مدیریت کشاورزی ، ویژگیهای جمعیتی ، بهره برداری های دهقانی ، منابع آب ، منابع زیستی و فیزیکی