تجلی عرفان در معماری اسلامی

عرفانی یکی از مهم ترین جریان های فکری و معنوی اثر گذار بر هنر ایران بوده است که در طول تاریخ تاثیر عمیق و بسزایی در بکارگیری خلاقیت و عرضه شاهکارهای هنری و معماری داشته است. این تاثیر با توجه به نگرش های متفاوت در جوامع مختلف که دارای فرهنگ ها و سنت ها و اعتقادات، مختلفی هستند و نوع اندیشه های متفاوت منبعث از یک شناخت عرفانی ،بالطبع یکسان نخواهد بود. علی الخصوص در عصر حاضر که به علت بالا رفتن تکنولوژی این تاثیر تنها در اماکن مقدسه مشهود است و در حال حاضر نیز کمتر تحت تاثیرات معماری روز قرار گرفته است. معماری با عرفان ارتباطی تنگاتنگ داشته بطوری که نمی توان به سادگی توحید وایمان را از ساختار آن حذف کرد. یکی از جلوه های عرفان در معماری ایرانی تاثیر تفکر در معماری اسلامی است که مراتب عرفان از جمله بیداری، طلب، معرفت ،عشق و ... را به نحوی در معماری محراب مساجد، گنبدخانه، سردرب، کاشی کاری و غیره متجلی نموده است. معماری اسلامی،معماری مستقلی است که همه عناصر زیبایی معماری را با در نظر گرفتن ویژگی های اسلامی در خود جای داده است به گونه ای که هویت وفرهنگ اسلامی را به تصویر می کشد. از سوی دیگر این معماری با ایجاد آرامش در مردم به دنبال فضایی می گردد تا در آن مردم بتوانند با خدای خود ارتباط برقرار کنند. اما حقیقت ان است که در شرایط حاضر معماری اسلامی در شهرهای ما گم شده و نمی توان نمونه بارزی از آن را در شهرهای دود گرفته مان یافت. شاید به جرات بتوان گفت که زندگی ماشینی جایی برای عرفان و عشق باقی نگذاشته تا اینکه معماری اسلامی محکوم به گوشه نشینی شود. هدف از این مقاله که به روش تحلیلی است و براساس مطالعات کتابخانه ای صورت گرفته ، یافتن جایگاه عرفان در معماری اسلامی است . در این راستا ابتدا مفهوم عرفان بررسی شده سپس جلوه های آن در هنر معماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته تا تاثیرآن در هنر معماری اسلامی امروز به گونه ای مستند مورد بررسی قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

معماری ، مسجد ، عرفان ، عناصر معماری اسلامی